Bir bölgenin halk kültürü unsurlarının tespiti ve değerlendirilmesi. Bir tür, olgu, konunun veya geleneğin derlenmesi.

Bir halk edebiyatı türünde konular, tipler, motiflerle ilgili geçmişten, günümüze derleme metinler üzerine inceleme.

Meddah hikâyesi, halk hikâyesi gibi taşbaskı kitaplar eski harflerden yeni harflere aktarılabilir. Beyazıt Devlet, Taksim Atatürk, İÜ Şark Eserleri, Sermet Çifter, İslâm Araştırmaları Merkezi kütüphaneleri bu gözle taranmalı.

Öncelikle Halkevi dergilerinin tanıtılmasına dayalı bir çalışma önerilmeli. Halkbilimi alanında önemli yazıların bulunduğu dergiler de incelenebilir.

 

 

Bir bölgenin halk kültürü unsurlarının tespiti ve değerlendirilmesi. Bir tür, olgu, konunun veya geleneğin derlenmesi.

1.      İstanbul’daki türbelerle ilgili efsanelerin tespiti. İnanç unsurlarının tespiti ve işlevleri üzerine değerlendirmeler.

2.      Öğrenci memoratlarının derlenmesi ve sosyal, psikolojik yorumlarının yapılması.

3.      Öğrencinin memleketinin halk kültürü malzemelerinin derlenmesi. Mesela doğum, evlenme, ölüm geleneklerinin aşamaları, söylenen halk edebiyatı ürünlerinin tespiti, bu geleneklerin sosyal işlevlerinin yorumlanması.

4.      Çocuk oyunlarının, kuralları, araçları ve oynanması yönleriyle tesbitinin yapılması. Sosyal işlevlerinin yorumlanması.

5.      Öğrenci adlarının tesbiti, sosyal, kültürel etkiler çerçevesinde yorumlanması. Anket soruları var, yayınlanmış bir makale var, bu model olabilir.

6.       

 

 

 

 

 

 

Bir halk edebiyatı türünde konular, tipler, motiflerle ilgili geçmişten, günümüze derleme metinler üzerine inceleme.

 

1.      Bilimsel yöntemlerle derlenip yayınlanmış masallardaki veli, dev, üvey anne, Keloğlan, padişah vs. tiplerin, metindeki işlevleri üzerine değerlendirme yapılması.

2.      Masallardaki küçük kardeşin, üçüncü şahsın, küçük görülenin zor işi başarması motifinin çeşitlemelerinin tespit edilmesi ve bunun insanın psikolojik yapısıyla, problemleri çözmesiyle ilgisinin gösterilmesi.

3.      Masallardaki olağanüstü yerlere açılan kapı motifinin çeşitlemelerinin tespiti ve yorumu.

4.      Masallardaki, halk hikâyelerindeki eşkıya tipinin çeşitlemelerinin tespiti, metindeki rolünün, sosyal, siyasî mesajlarının değerlendirilmesi.

5.      Yüzük, elma motifinin halk edebiyatı metinlerindeki işlevlerinin tespiti ve yorumlanması.

6.      İroni sanatının Bekri Mustafa fıkralarındaki oluşturulma yolları ve bunların değerlendirilmesi.

7.      Satir (hiciv) sanatının Bektaşi fıkralarındaki oluşturulma yolları ve bunların değerlendirilmesi.

8.      Hayvan masallarındaki tipler ve bunların karakter özelliklerinin tipolojik olup olmadığının tespiti, bunlar üzerinden verilen mesajların yorumlanması.   

9.      Altay destanlarında mitolojik unsurların tespit edilip değerlendirilmesi. Türkiye’de derlenen halk edebiyatı ürünleriyle motif karşılaştırması yapılması.

10. Halk edebiyatı metinlerinde, halkın yöneticilere yönelik taleplerini dile getirme yollarının tespit edilmesi. Bu taleplerin neler olduğunun metnin dönemini göz önünde bulundurarak yorumlanması.

11. Halk hikâyelerindeki dindar tiplerin hangi fikirlerin temsilcisi olduğunun tespiti, bunların metindeki işlevlerinin değerlendirilmesi.

12. Tabiat unsurlarının halk şiirinde benzetme yapmak için kullanılmasının araştırılması.

13. Halk edebiyatı metinlerinde farklı milletlerden (Arnavut, Çerkez, Ermeni, Rum, Kürt, Arap, Fars, Çinli, Hintli, Japon vs.) insan tiplerinin karakteristik özelliklerinin tespit edilmesi, bunların metindeki işlevlerinin yorumlanması.

14.  

 

 

Meddah hikâyesi, halk hikâyesi gibi taşbaskı kitaplar eski harflerden yeni harflere aktarılabilir. Beyazıt Devlet, Taksim Atatürk, İÜ Şark Eserleri, Sermet Çifter, İslâm Araştırmaları Merkezi kütüphaneleri bu gözle taranmalı. Öncelikle kütüphanelerdeki yazma ve basma, eski harfli metinlerin tespiti gerekiyor. Halk hikâyeleri için Sabri Koz, meddah hikâyeleri için Şeyma Güngör’e danışılmalı.

1.      Dasıtan-ı Battal Gazi

2.      Hikâye-i Hançer Hanım

3.      Köroğlu, Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu, (Taksim Atatürk Kitaplığı’nda var. Doktora tezimi yaparken tespit etmiştim.)

4.      Millî Kütüphane, Eski Harfli Basma Eserler Bibliyografyası’ndan tarama yapılabilir. Pek çok hikâye, masal, destan, masal, fıkra kitapları var.

 

 

Öncelikle Halkevi dergilerinin tanıtılmasına dayalı bir çalışma önerilmeli. Halkbilimi alanında önemli yazıların bulunduğu dergiler de incelenebilir. Halkevi dergileri üzerine yapılan çalışmalar taranıp hangilerinin üzerinde çalışılmadığı tespit edilmeli.

DERGİ İNCELERKEN ÜZERİNDE DURULACAK KONULAR

1.      Derginin adı.

2.      Derginin çıktığı, kapandığı tarih. Toplam kaç sayı çıkmış?

3.      Derginin fiyatı nedir?

4.      Kurucusu kim? Yayınlayan kim veya kimler? Yayıncısı kim?

5.      Bunların mesleği nedir? Hangi edebî faaliyet içinde yer alıyorlar? Şahsiyeti, kültürü nasıl, eğilimleri neler? Takma ad kullanıyorlar mı? Bunlar üçüncü sorudaki her bir grup için ayrı ayrı geçerli sorular.

6.      Derginin tezi, amacı nedir? Niçin çıkıyor? Neyi müdafaa edecek? İdeolojisi nedir? Neyin karşısında yer alıyor?

7.      Derginin her sayıda sabit başlıkları, bölümleri var mı? Varsa adları neler? Bu sabit başlıklarda ele alınan nelerdir? Bu sabit başlıklar her sayıda aynı yazar tarafından mı yazılıyor?

8.      O günkü, dönemdeki dergiler neyle başlıyor? Siyaset, spor, çocuk köşesi var mı? Bugünün dergileriyle karşılaştırın. Hangi konulara dokunmuşlar, dokunmamışlar? Neden? Mesela kadın konusu. Acaba devrin sosyal, siyasi, kültürel hangi faktörleri bunu etkilemiş?

9.      Resimler var mı? Nelerle ilgili? Reklam resimleri var mı? Nelerin reklamları yapılıyor? Moda neler? Bu resimlerin altındaki yazılar nasıl? Reklam ifadeleri nasıl?

10. Derginin dil ve üslubunu inceleyiniz.

11. Yazar ve makale indeksi yapılacak. Mutlaka yazar ve makale adı, derginin sayısı ve sayfa numaraları belirtilerek sıralanacak. Makale çeviri ise çevirmenin adı, makale adından sonra çev. kısaltması ile mutlaka belirtilecek.

12. Mutlaka konu başlıklarına göre, alfabetik indeksteki numaraları verilerek, tasnif de yapılmalı.

13. Kimler hangi konularda yazmış? Sürekli yazar var mı? Sürekli yazarlar kimler?

14. Bu yazarların hitap ettiği kitle hangi kesimdir? Dergi, yazarlar kimlere hitap ediyor? Okuyucu mektupları geliyorsa ve dergide yayınlanmışsa onların muhtevasından anlayabiliriz. Bundan hem okuyucunun hem derginin seviyesini anlarız.

15. Dergide hangi sporlardan bahsediliyor? Dergide spor bölümü, varsa buradaki yazıların hangi spor dallarıyla ilgili olduğu ve bu yazıların hangi konulara yoğunlaştığı belirtilmelidir.

16. Tercüme yazılar var mı? Bunlar kimlerden yapılıyor? Hangi yazarlar ve konular tercih ediliyor?

17. Dergide en çok hangi konular ağırlıklı? Eğer iki ayrı dergi incelemesi yapılıyorsa, kıyaslama yapılmalı.

18. İncelenen derginin edebiyat, dil ve sanat görüşü nedir?

19. Dergi acaba dönemine tesir ediyor mu? Çevresi var mı? Sosyal fikirlerini empoze etmek için mi dergiyi çıkarıyorlar, yoksa sırf dergi olsun diye mi yayınlıyorlar?

20. Edebi bir topluluğun ya da bir siyasi kurumun yayın organı mı?

21. Başarılı bir dergi mi? Başarısızsa neden başarısızlığa uğramış?  (Kadro değişikliği olabilir. Dergi yayın hayatına ünlü bir yazarla başlar, o değişince bütün albenisi söner.)

22. Acaba batıyı taklit eden bir dergi mi? Orijinal bir çizgisi var mı? Batılı bir örneği var mı?

 

KATALOG TARAMASI YAPILACAK YERLER

 

1.      Millî Kütüphane’nin internet sitesinden (www.mkutup.gov.tr) süreli yayınlar için katalog taraması yapılabilir. Eskiden şu kataloğa bakılıyordu: Milli Kütüphanede Mevcut Arap Harfli Türkçe Kitapların Muvakkat Kataloğu, C.l, Ankara 1964, C.2, Ankara 1967

2.      Hasan Duman’ın, Süreli Yayınlar Kataloğu’na bakılabilir.

3.      M. Seyfettin Özege Kataloğu’na bakılabilir. (Kitabın tam künyesi: Seyfettin Özege, Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu, C.1-5, Fatih Yayınevi, İstanbul, 1971-1982.)

4.      Fehmi Ethem Karatay, İstanbul Üniversitesi Türkçe Basmalar Alfabe Kataloğu, Osman Yalçın Matbaası, C.l-2, 1stanbul 1956.

5.      Taksim Atatürk Kütüphanesi, yeni harfli dergiler açısından son derece zengin bir koleksiyona sahiptir.

6.      Hakkı Tarık Us Kütüphanesi, eski harfli ve Balkanlarda çıkan dergileriyle meşhur bir kütüphanedir. Bu kütüphanedekiler Beyazıt Devlet Kütüphanesi’ne taşınmıştır.

7.      Beyazıt Devlet Kütüphanesi’nin üst kattaki Süreli Yayınlar bölümünden katalog taraması yapılabilir.

8.      Yıldız Kütüphanesi’nde de bazı kitaplar ve dergiler bulunmakta. Ama bunların çoğu İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’ne nakledilmiştir.

9.      İstanbul Üniversitesi’nde bizim açımızdan Merkez Kütüphane ve Seminer Kitaplığı önemlidir. Merkez Kütüphane, Edebiyat Fakültesi’nin yanında, Seminer Kitaplığı ise fakülte binasının içinde Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nün katındadır.

 

 

 

 

DAHA ÖNCE BU DERSİ ALAN ÖĞRENCİLERİN ÇALIŞMALARI

 

 

Fatma Gamze Hasanoğlu, Türk Masallarında Dev Motifi, 2008, 47 s. (Uçar Leyli, Zaman Zaman İçinde, Elazığ Masalları, Gümüşhane Masalları, Niğde Masalları, Proben VIII, Sivas Masalları, Masallar ve Eğitimsel İşlevleri kitapları incelenmiş.)

Damla Destanoğlu, Türk Masallarında Üvey Anne Motifi, 2008, 46 s. (Kars Masalları, Niğde Masalları, Zaman Zaman İçinde, Elazığ Masalları, Masallar ve Eğitimsel İşlevleri, Proben VIII, Gümüşhane Masalları, Erzurum Masalları, Yukarıçukurova Masalları kitapları incelenmiş.)

Ülkü Akgün, Masallarda Keloğlan Motifinin İncelenmesi, 2008, 43 s. (Taşeli Masalları, Kars Masalları, Niğde Masalları, Uçar Leyli, Zaman Zaman İçinde, Elazığ Masalları, Sivas Masalları, Proben VIII, Masallar ve Eğitimsel İşlevleri kitapları incelenmiş.)

Sinem Yaklav, Masallarda Derviş Tipi Üzerine Bir İnceleme, 2008, 43 s. (Kars Masalları, Niğde Masalları, Uçar Leyli, Az Gittik Uz Gittik, Zaman Zaman İçinde, Elazığ Masalları, Proben VIII, Yukarıçukurova Masalları, Masallar ve Eğitimsel İşlevleri kitapları incelenmiş.)

Selda Gökalp, Kırklareli Halkevi ve Batı Yolu Dergisi, 2008, 18 s.  

Cansu Ebru Eyyüboğlu, Âşıklık Geleneği ve Günümüzde Etkileri, 2008, 68 s. (Karslı Maksut Koca, Veli Akbulak, Yenal Yılmaz adlı âşıkların, âşıklık eğitimi, repertuvarı ve sanatını icrasının tespiti.)

Gül Esra Aksüt, Mahfirûz Sultân ile Raznihân Hikâyesi, 2008, 23+30 s. (İÜ Merkez Kütüphane’de bulunan nüshanın yeni harflere aktarılması ve hikâyenin incelenmesi.)

Seda Soysev, Doğumdan Ölüme Abhaz Gelenekleri, 2008, 32 s. (Adapazarı’ndaki Abhazların doğum, sünnet, evlilik, ölüm gelenekleri ve gündelik hayatı.)

Cansu Ebru Eyyüboğlu, Billûr Köşk, Helvacı Güzeli, Kahveci Güzeli, Ağlayan Nar ile Gülen Ayva Hikâyelerinin Çevirisi, 2009, 31+40 s. (Billûr Köşk Hikâyeleri adlı kitabın 1-91. sayfalarının Latin alfabesine aktarılması.)

Seda Soysev, Billur Köşk Hikâyeleri, 2009, 33+40 s. (Billûr Köşk Hikâyeleri adlı kitabın 63-160. sayfaları arasında yer alan Ağlayan Nar ile Gülen Ayva, Murâdına Nail Olan Dilber, Murâdına Nail Olmayan Dilber, Tasa Kuşu ve Zümrüd ü Anka Kuşu masallarının Latin alfabesine aktarılması.)

Musa Orkan Özcan, Billur Köşk Hikâyeleri s. 160-271, 2009, 33+56 s. (Billûr Köşk Hikâyeleri adlı kitabın 160-271 sayfaları arasında yer alan Zümrüd ü Anka Kuşu, Hırsız ile Yemenici, İğci Baba, Kel Oğlan, Hırsız ile Yankesici, Cefâ ile Sefâ, Ali Cengiz, Saka Güzeli, Karayılan masallarının Latin alfabesine aktarılması.)

Cihan Ayşe Çamlıdağ, Sivas, Taşeli, Niğde, Yukarıçukurova Masallarında Görülen Mitolojik Unsurlar, 2009, 43 s.

Hande Kahraman, Türk Halk Şiirinde İnsan (Karaca Oğlan, Âşık Veysel ve Gevherî), 2010, 90 s.

Bahar Baytar, Yunus Emre, Âşık Ruhsati, Dadaloğlu Şiirlerindeki Kader Anlayışı, 2010, 46 s.

Gizem Sevinç, Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin Birinci Cildindeki Halk Bilimi Unsurlarının Tespiti Üzerine Bir Çalışma, 2010, 106 s.

Fatma Özsavran, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’ndeki (Cilt II) Halk Edebiyatı Unsurları, 2010, 105 s.

Mehtap Erol, Evliya Çelebi Seyahatnamesi 3. Cildinde Bulunan Halkbilimsel Unsurlar Üzerine Bir Çalışma, 2010, 170 s.